Reinventing Government / ปฏิรูประบบราชการญี่ปุ่น

ประเด็น	รายละเอียด
สภาพทั่วไป	- พระจักรพรรดิองค์ปัจจุบัน คือ จักรพรรดิอะกิฮิโตะ – นายกรัฐมนตรีคนปัจจุบัน คือ นายชินโสะ อาเบะ (ธ.ค.2555 เป็นต้นไป) - ประชากรประมาณ 127 ล้านคน (อันดับ 10 ของโลก / 2008) - ตั้งอยู่บนเกาะ 4 เกาะ มีเกาะเล็กๆ 3,900 เกาะ - มีภูเขาไฟจำนวนมาก - เกิดภัยธรรมชาติบ่อยครั้ง (โดยเฉพาะแผ่นดินไหว) - มีพื้นที่ทำการเกษตรจำกัด
ผู้ปกครอง	- พระจักรพรรดิไม่ทรงปกครองประเทศ และมิได้ทรงเป็นประมุขแห่งรัฐ พระองค์มีพระราชอำนาจเท่าที่รัฐธรรมนูญแห่งญี่ปุ่นให้ไว้ แต่ในฐานะที่ทรงเป็น ผู้นำในทางพิธีการ รัฐธรรมนูญจึงบัญญัติว่า ทรงเป็น "สัญลักษณ์แห่งประเทศและ แห่งความสามัคคีของชนในรัฐ” - ผู้ปกครองประเทศที่แท้จริง คือ นายกรัฐมนตรี (Prime minister) มีอำนาจแต่งตั้ง รัฐมนตรีและให้รัฐมนตรีพ้นจากตำแหน่ง
จุดเด่น	ญี่ปุ่นเป็นประเทศมหาอำนาจทางเศรษฐกิจของโลก
รูปแบบการปกครอง	- ราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญมี - ประชาธิปไตยแบบมีรัฐสภา
การแบ่งการปกครอง	2 ส่วน ได้แก่  1) ส่วนกลาง   และ2) ส่วนท้องถิ่น
องค์กรนิติบัญญัติ	-กฎหมายของญี่ปุ่นได้รับอิทธิพลทางประวัติศาสตร์จากกฎหมายของจีน และมีพัฒนาการเฉพาะตัวในยุคเอโดะผ่านทางเอกสารต่าง ๆ เช่น ประชุมราชนีติ - สภานิติบัญญัติแห่งชาติ ประกอบด้วย 2 สภา คือ สภาผู้แทนราษฎร และมนตรีสภา - สภาผู้แทนราษฎร (สภาล่าง) มีสมาชิก 480 คน มีวาระดำรงตำแหน่งสี่ปี - มนตรีสภา (สภาสูง) มีสมาชิก 242 คน มีวาระดำรงตำแหน่ง 6 ปี - มีการเลือกตั้งสมาชิกมนตรีสภาจำนวนครึ่งหนึ่งสลับกันไปทุก 3 ปี
องค์กรนิติบัญญัติ  (ต่อ)	- สมาชิกของสภาทั้งสองมาจากการเลือกตั้งทั่วประเทศ - ผู้มีสิทธิเลือกตั้งนั้นมีอายุ 20 ปีบริบูรณ์เป็นต้นไป[1] - พรรคเสรีประชาธิปไตยเป็นพรรครัฐบาลมาโดยตลอดตั้งแต่ก่อตั้งพรรคใน พ.ศ. 2498[2] จนในปี พ.ศ. 2552 พรรคประชาธิปไตยญี่ปุ่นชนะการเลือกตั้ง จึงทำให้ พรรคเสรีประชาธิปไตยเสียตำแหน่งพรรครัฐบาลซึ่งครองมายาวนานกว่า 54 ปี[3] - กฎหมายสูงสุดแห่งรัฐ คือ รัฐธรรมนูญ - กฎหมายหลักของญี่ปุ่นเรียกประมวลกฎหมายทั้งหก มีสภาพเป็นประมวลกฎหมาย ที่สำคัญหกฉบับ -บรรดากฎหมายแม่บทของญี่ปุ่นมีสภานิติบัญญัติแห่งชาติเป็นผู้ตรา พระจักรพรรดิ เป็นผู้ทรงประกาศใช้โดยต้องทรงประทับพระราชลัญจกรในประกาศด้วย ทั้งนี้ โดยนิตินัยแล้ว พระจักรพรรดิไม่มีพระราชอำนาจในการยับยั้งกฎหมาย  -ประกาศใช้ประมวลกฎหมายแพ่ง โดยมีประมวลกฎหมายแพ่งเยอรมันเป็นต้นแบบ และคงมีผลใช้บังคับอยู่นับแต่หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 จนปัจจุบัน
ศาล	- ศาลญี่ปุ่นนั้นมีระบบเดียว คือ ศาลยุติธรรม แบ่งเป็นสามชั้นจากต่ำขึ้นไป ดังนี้         ศาลชั้นต้น ประกอบด้วย ศาลจังหวัด ศาลแขวง และศาลครอบครัว         ศาลอุทธรณ์ เรียก ศาลสูง         ศาลสูงสุด เรียก ศาลสูงสุด - ตั้งแต่ต้นพุทธศตวรรษ 2400 เป็นต้นมา ได้มีการวางรากฐานระบบตุลาการใน ญี่ปุ่นขนานใหญ่โดยใช้ระบบซีวิลลอว์ของยุโรป โดยเฉพาะของฝรั่งเศสและเยอรมนี เป็นต้นแบบ[4]
ช่วงเวลาเริ่มการปฏิรูป	หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 และ ทำอย่างจริงจังช่วง ค.ศ.1999-2000
การปฏิรูประบบราชการ (ส่วนกลาง)	-การเสริมสร้างความเป็นผู้นำของนายกรัฐมนตรีและการปฏิรูปอำนาจหน้าที่ ของคณะรัฐมนตรีเพื่อให้การบริหารงานมีความยืดหยุ่น คล่องตัว สามารถตอบสนอง ข้อเรียกร้องของประชาชนได้อย่างแท้จริง  -ปรับปรุงโครงสร้างของการบริหารราชการใหม่เพื่อลดขนาด และเพิ่ม ประสิทธิภาพ ประสิทธิผลของการทำงานโดยภาครัฐ               - มีการจัดตั้งสถาบันอิสระ (Independence Administration Institute /IAI) ขึ้น จำนวน 59 แห่ง
การปฏิรูประบบราชการ (ส่วนกลาง) (ต่อ)	เพื่อทำหน้าที่ตรวจสอบการบริหารงานของหน่วยงานรัฐทั้ง 89 แห่ง  -ปรับลดขนาดองค์การและจำนวนข้าราชการให้เล็กลงเพื่อให้รัฐบาลสามารถ บริหารแบบองค์กรขนาดเล็กแต่มีประสิทธิภาพ (Slim and Effective)   - กฎหมายเลือกตั้งแบบใหม่ของญี่ปุ่น
การปฏิรูประบบราชการ (ส่วนท้องถิ่น)	-เริ่มมีการกระจายอำนาจการปกครองอย่างจริงจังหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เนื่องจากรัฐธรรมนูญบังคับไว้ - ประกอบด้วย 2 รูปแบบ คือ จังหวัด และ เทศบาล - หลักการว่า ภารกิจใดที่ท้องถิ่นสามารถทำได้ ส่วนกลางจะถ่ายโอนไปให้ท้องถิ่น ทำทั้งหมด โดยรัฐบาลจะพยายามจัดสรรงบประมาณไปให้ท้องถิ่นทำให้มากที่สุด - ท้องถิ่นได้รับเงินอุดหนุนในอัตราส่วน (2 : 3) -ส่วนกลางมีบทบาทน้อยลงทำหน้าที่ในการหาเงินลงทุนกับต่างประเทศแต่การ บริหารจัดการในประเทศโอนภารกิจให้จังหวัดและเทศบาลดำเนินการเกือบทั้งหมด ถือเป็นต้นแบบของการกระจายอำนาจแห่งหนึ่งของโลกก็ว่าได้
ผลของการปฏิรูป ระบบราชการในญี่ปุ่น	-ระบบราชการมีความคล่องตัวขึ้น ลดขนาดองค์กร ลดจำนวนข้าราชการ ปรับโครงสร้างเหลือเพียง 2 ส่วน (ส่วนกลาง และ ส่วนท้องถิ่น) - สอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลง (Change) - ท้องถิ่นมีบทบาทและภารกิจที่สำคัญมาก สอดคล้องการกระจายอำนาจ (Decentralization) - ประชาชนมีส่วนร่วมในการบริหารระบบราชการ - ผู้นำส่วนกลางและท้องถิ่นเข้มแข็ง - ลดการทุจริตคอรัปชั่นลง เนื่องจากมีข้อห้ามไว้ เช่น ห้ามแจกเงิน ห้ามแจกของขวัญ ห้ามแจกพวงหรีด ห้ามจัดเลี้ยงทุกชนิด ห้ามไปเปิดงาน ห้ามเปิดป้ายร้านค้า ห้ามให้รางวัลนักกีฬา  เป็นต้น
ปัจจัยที่เอื้อความสำเร็จ การปฏิรูประบบราชการในญี่ปุ่น	- การมีส่วนร่วมของประชาชน - ผู้นำประเทศ ทั้งส่วนกลางและท้องถิ่นที่เข้มแข็งมีวิสัยทัศน์ โดยเฉพาะนายกรัฐมนตรี 3 คน คือ       1) นายกรัฐมนตรี นาคาโซเนะ (ค.ศ. 1982 - 1987)         2) นายกรัฐมนตรี ฮะชิโมโตะ (ค.ศ. 1996 - 1998)         3) นายกรัฐมนตรี โคอิสุมิ (ค.ศ. 2001 - 2006) - ข้าราชการมีความทุ่มเทเต็มที่ ตั้งใจ
ตราสัญลักษณ์ ของระบบราชการ

---

[1] สำรวจญี่ปุ่น: รัฐบาล สถานเอกอัครราชทูตญี่ปุ่นประจำประเทศไทย

[2] ยกเว้นช่วงสั้น ๆ ใน พ.ศ. 2536 ที่เกิดรัฐบาลผสมของพรรคฝ่ายค้าน "A History of the Liberal Democratic Party". พรรคเสรีประชาธิปไตยญี่ปุ่น. http://www.jimin.jp/jimin/english/history/index.html. เรียกข้อมูลเมื่อ 2007-03-27.

[3] Ian Rowley. "Historic victory for DPJ in Japan's election". Business Week. http://www.businessweek.com/globalbiz/blog/eyeonasia/archives/2009/08/historic_victor.html.

[4] Japanese Civil Code"". Encyclopædia Britannica. 2006. http://www.britannica.com/eb/article-9043364?hook=6804.